Mike và Carla cảm thấy bị mắc kẹt…
Con trai của họ 21 tuổi, sống chung nhà, và phải vật lộn để đáp ứng những yêu cầu dù là nhỏ nhất của tuổi trưởng thành. Sau khi Chris rời trường đại học năm 18 tuổi, họ nghĩ rằng cậu ấy sẽ tìm được việc làm hoặc trở lại trường học. Nhưng Chris không làm vậy. Bất chấp mọi sự hỗ trợ về tài chính và tình cảm của bố mẹ, Chris dường như không bao giờ muốn tự lập trên con đường của riêng mình. Mặc dù cậu ấy có một công việc bán thời gian, nhưng việc Chris không có khả năng làm những việc cơ bản như dọn rác, thanh toán hóa đơn và hòa thuận với em trai đã tạo ra một sự căng thẳng khiến cả nhà trở nên ngột ngạt.
(*) Bài viết được trích từ sách Tiny Habits: Thói quen tí hon – Tiềm năng khổng lồ, xem thêm thông tin sách tại đây:
Chris ở nhà càng lâu, mối quan hệ của Mike với cậu ấy càng trở nên tồi tệ. Chris ngày càng trở nên xa cách, và trong những lúc tồi tệ nhất, cậu ấy lại nổi đóa lên vì tức giận. Cố gắng bắt Chris dọn dẹp hoặc rửa chén đĩa sẽ gây ra một loạt cằn nhằn và bực bội kéo dài cả một tuần, và có thể đoán được rằng mọi người đang rất khó chịu.
Mike bắt đầu với một yêu cầu đơn giản là Chris cần dọn dẹp phòng của mình, điều cậu ấy ngó lơ trong nhiều ngày. Anh ấy sẽ nhắc lại, khắt khe hơn một chút. Còn con trai anh ấy sẽ trả lời theo kiểu “Ờ, ờ, con sẽ làm”. Nhưng cậu ấy không bao giờ thực hiện.
Thật không may, phòng làm việc tại nhà của Mike nằm ngay cạnh phòng ngủ của Chris, nên Mike thường xuyên nhìn thấy sự hỗn độn kinh dị trong phòng của con trai mình và nghĩ, “Con trai tôi không nghe lời tôi; nó không tôn trọng không gian mà nó đang ở hoặc đánh giá cao những gì tôi làm cho nó”. Nó không quan tâm. Sau đó, Mike sẽ giáo huấn Chris thấy về hành động nổi loạn của mình và yêu cầu cậu ấy sống theo các quy tắc trong nhà, tìm một công việc tốt hơn, tôn trọng đồ đạc của họ và thanh toán các hóa đơn của cậu ấy đúng hạn để không phải nợ dồn thêm với khoản phạt trễ hạn. Sau đó, Chris bỏ đi và cuối cùng không dọn dẹp phòng của mình (hoặc làm bất cứ điều gì khác mà cậu ấy được yêu cầu). Thay vào đó, cậu ấy sẽ đeo tai nghe và chơi trò chơi điện tử với những người cách xa nửa vòng trái đất.
Mike và Chris sẽ không nói chuyện với nhau trong vài ngày, đôi khi vài tuần. Sự thù địch và thất vọng tràn ngập vây quanh mọi tương tác của họ. Và Mike bắt đầu ước rằng mình không phải làm việc ở nhà. Và khi cậu con trai sau bị nhắc nhở phải dọn dẹp phòng, nó sẽ trả lời, “Tại sao con phải làm thế? Còn Chris thì không”. Nhiều khi Mike mang giày chạy bộ vào, lao ra cửa trước với tốc độ tối đa và mơ tưởng về việc sẽ không bao giờ quay lại nhà.
Khi họ cố gắng để Chris ăn tối cùng gia đình, Mike nhìn con trai mình qua bàn ăn và cảm thấy một nỗi buồn tuyệt vọng. Và không ít cảm giác tội lỗi. Chris được sinh ra khi Mike và Carla đang học năm nhất đại học. Họ không biết họ đang làm cái quái gì, và về cơ bản anh ấy đã lớn lên bên cạnh họ. Chris luôn là một đứa trẻ đặc biệt. Cậu ấy hiểu mọi thứ như một người lớn và tham gia các cuộc trò chuyện của họ. Chris đã đến các lớp học, các bữa tiệc tối và các chuyến phiêu du đường dài cùng Mike và Carla. Họ cảm thấy may mắn vì cậu ấy là một chàng trai nhỏ bé thông minh. Nhưng rồi cậu ấy sẽ có những cơn tức giận bộc phát khiến cho họ thậm chí bị bối rối vào thời điểm xảy ra, và cậu ấy hay cư xử quá lên hoặc là không thể kiểm soát bản thân.
Chris đã học rất tốt ở trường. Tất cả những gì cậu ấy cần là hòa nhập, điều này cũng chống lại chính cậu ta trong các lĩnh vực khác. Bởi vì những gì Chris không học được là các kỹ năng sống cũng cần thiết như học toán và tiếng Anh. Mike đã cố gắng giải thích với Chris rằng cuộc sống không chỉ là điểm số, rằng đó còn là tương tác với mọi người, có đạo đức, thành người đáng tin và sống có trách nhiệm – tất cả những điều mà Chris đã phải đấu tranh hết mình.
Năng lực trí tuệ của Chris luôn vượt xa khả năng cảm xúc của anh ấy. Phải mất vài năm trị liệu tại gia đình, Mike mới nhận ra rằng Chris đã cảm nhận mọi thứ một cách sâu sắc, nhưng không có công cụ phù hợp để giải quyết vấn đề này. Mặc dù Mike biết sự lạnh lùng và xa cách của Chris là cơ chế phòng vệ, nhưng chúng vẫn gây tổn thương cho anh – một phần vì Mike muốn gần gũi con trai mình và một phần vì Mike cảm thấy mình đã thất bại trong vai trò làm cha giúp Chris quản lý cảm xúc của mình tốt hơn. Và bây giờ hãy nhìn xem họ đã ở đâu.
Cuối con đường.
Sống xa cách trong sự căng thẳng đau đớn.
Làm thế nào để bạn làm cho con trai đã trưởng thành tự giúp chính mình? Thay đổi? Chris là một người tốt, hài hước và sâu sắc, và Mike biết rằng con trai mình có thể làm điều gì đó đặc biệt với cuộc đời mình. Ông cũng biết rằng Chris không muốn sống với bố mẹ. Cậu ấy muốn có không gian của riêng mình, cuộc sống của chính mình – anh ấy chỉ không biết làm thế nào để đạt được điều đó. Mike khiến bộ não của mình bị căng thẳng, và điều đó khiến ông phát điên vì không thể tìm ra giải pháp. Dù gì thì anh ấy cũng là một người đàn ông có năng lực. Cho dù có thể thất bại ở nhà đến đâu, Mike vẫn luôn thành công trong công việc. Ông là một chiến lược gia thành công, người đã giúp phát triển công ty dinh dưỡng nhỏ của mình thành công ty hàng đầu trong ngành. Anh ấy chuyên giải quyết những thách thức lớn theo những cách đổi mới và anh ấy luôn tìm cách cải thiện mọi thứ. Và cuối cùng Mike đã tìm được đến khóa đào tạo về Thiết kế hành vi của tôi.
Mike là một trong những người “hiểu được nó” ngay lập tức. Ông là một trong những người tư duy hệ thống có thể nhanh chóng nạp vào kiến thức mới để giải quyết những thách thức cũ. Tôi cho rằng việc Mike háo hức muốn tìm hiểu những điều phức tạp của Thiết kế hành vi là nhằm nâng cao sự xuất sắc trong chuyên môn của anh ấy. Nhưng sau đó, tôi phát hiện ra rằng nguồn năng lượng phấn khích mà tôi cảm nhận được từ anh ấy chính là việc cuối cùng ông cũng có thể giúp được Chris. Mô hình hành vi hoàn toàn có ý nghĩa đối với Mike – nhiều hành vi của Chris đột nhiên có thể giải thích được và anh ấy biết chính xác lý do tại sao các biện pháp can thiệp của chính mình không hoạt động. Mike nhận ra rằng anh ấy cần chuyển trọng tâm từ động lực sang khả năng. Động lực, đặc biệt là ở thanh thiếu niên, là không thể bền vững. Ông cũng nhận thấy rằng việc thiết kế cho con trai mình lời nhắc dễ nhớ tức thì sẽ hiệu quả hơn nhiều so với những lời cằn nhằn trừu tượng mà anh ấy đang sử dụng.
Hứng thú khi áp dụng thử những gì anh ấy đã học được và chú ý đến tầm quan trọng của việc bắt đầu từ quy mô nhỏ, Mike quyết định giải quyết vấn đề máy pha cà phê trước. Đây có vẻ là một trận nội chiến nhỏ, nhưng là một nguồn cơn trầm trọng hơn hàng ngày. Mike đã mua một chiếc máy pha cà phê đẹp cho riêng mình. Anh ấy đã nghiên cứu rất nhiều và tự hào khi sở hữu nó, vì vậy anh ấy muốn giữ cho nó sạch sẽ và hoạt động tốt – điều đó có nghĩa là sau mỗi lần sử dụng, bộ lọc của máy cần được rửa sạch để nó không bị hỏng. Chris không bao giờ nhớ làm điều này. Mike cười khi nhớ về việc này, nhưng đó là một trong những điều khiến anh ấy phát điên. Anh ấy sẽ xuống tầng dưới để làm cốc thứ hai và phát hiện ra rằng Chris đã để nguyên khuôn đầy bã cà phê trong máy. Sau khi xử lý xong những gì cậu con trai lớn của anh ấy không làm, Mike sẽ đi ngang qua phòng của Chris trên đường vào văn phòng và cằn nhằn: “Bố phải yêu cầu con làm sạch bộ lọc bao nhiêu lần?” hoặc “Nếu con không thể đối xử với đồ của bố một cách tôn trọng, con không được sử dụng nó nữa”.
Chris sẽ nổi đóa lên hoặc trả lời gay gắt, một hành động tương tác sẽ bắt đầu một ngày tồi tệ và đẩy họ vào một chu kỳ của sự thất vọng và oán giận.
Nhưng khi được trang bị các công cụ thiết kế hành vi quan trọng, Mike đã phá vỡ vấn đề này. Khát vọng của anh ấy rất rõ ràng – anh ấy muốn Chris tôn trọng đồ đạc của mình. Trong trường hợp này, hành vi cụ thể là làm sạch máy pha cà phê. Vì vậy, Mike đã đặt Câu hỏi đột phá: Làm cách nào để tôi có thể làm điều này dễ dàng hơn? Khi anh ấy nghĩ về nó, những gì anh ấy muốn Chris làm là một quá trình ba bước. Lấy phin cà phê ra, vệ sinh sạch sẽ rồi lắp lại. Yêu cầu Chris làm tất cả những điều này cùng một lúc rõ ràng là không hiệu quả, vì vậy Mike quyết định làm cho nhiệm vụ dễ dàng hơn bằng cách chia nhỏ nó và yêu cầu con trai chỉ làm bước cụ thể đầu tiên.
“Này, Chris, lần sau khi sử dụng máy pha cà phê, con có thể lấy bộ lọc ra và đặt nó trên quầy bếp được không?”
Chris nhìn ông một cách hài hước – “Chắc chắn rồi”.
Sáng hôm sau Mike xuống cầu thang để bổ sung cafein và cười lên toe toét. Phin cà phê được đặt·trên quầy bên. Cà phê dư tràn nhẹ ra một phía và vương vãi ít bã xung quanh, nhưng nó đã ở đó. Mike cảm thấy niềm tự hào trào dâng. Khi bước lên lầu với ly cà phê, anh ấy nhớ lại câu châm ngôn của tôi: Giúp mọi người cảm thấy thành công.
“Này, Chris, cảm ơn vì đã đặt bộ lọc lên quầy. Điều đó có nghĩa rất nhiều với bố.”
Chris đã thoáng nhìn ông theo kiểu bố-thật-kỳ-quặc mà anh ấy đã hoàn thiện vào năm lớp tám: “Không có chi”. Bộ lọc lại được đặt trên quầy vào ngày hôm sau. Điều này khiến Mike suy nghĩ – anh ấy thậm chí còn không nhắc Chris làm điều đó. Mike nhanh chóng nói lời cảm ơn với Chris trước khi tiếp tục công việc. Chris tiếp tục làm nhiệm vụ nhỏ này và Mike bắt đầu tin rằng cách tiếp cận của anh ấy đang hiệu quả – đó không phải là một sự may mắn. Sau một vài tuần, Mike yêu cầu Chris rửa sạch bộ lọc trước khi đặt nó lên quầy, và Chris đồng ý làm điều này vì việc lấy bộ lọc ra chỉ là một việc dễ dàng và nó đã khiến bố anh hạnh phúc một cách kỳ lạ.
Một tuần sau, không thấy có bộ lọc trên quầy và trái tim của Mike chùng xuống – Chris không tiếp tục theo thói quen quen thuộc. Nhưng anh tự nhắc mình rằng con trai anh vẫn đang học thói quen này và anh quyết tâm không cằn nhằn Chris. Nhưng khi Mike tháo bộ lọc ra, nó đã sạch. Chris đã tháo nó ra, làm sạch nó và thay nó vào mà không cần phải nhắc.
Mike kêu lên một tiếng “Tuyệt vời” trong yên lặng!
Anh ấy cảm thấy như đã nhận được một chương trình khuyến mại bất ngờ hoặc một món quà sinh nhật tuyệt vời. Điều này có vẻ hoàn toàn không tương xứng với nhiệm vụ nhỏ mà cậu con trai lớn của anh ấy đã hoàn thành, nhưng như Mike đã nói với tôi sau đó, đây không phải là về bộ lọc cà phê – đó là về hy vọng. Đó là lần đầu tiên sau nhiều năm Mike cảm thấy hy vọng về mối quan hệ của mình với Chris. Giao tiếp trong buổi sáng của họ đã hoàn toàn thay đổi. Thay vì nói những lời gay gắt với con trai trước khi làm việc, Mike cảm thấy tự hào. Anh ấy phải giúp phát triển của mình thay vì cằn nhằn hoặc đánh đập. Cuối cùng anh ấy đã cảm thấy mình là một người cha tốt – một người có thể giúp người mình yêu hạnh phúc hơn và học cách sống hòa thuận với những người khác. Những gì bắt đầu với một bộ lọc cà phê sớm mở rộng ra tất cả các loại hành vi đã từng gây tranh cãi.
Mike và Carla nhận ra rằng sự tức giận và thất vọng của Chris là biểu hiện của việc cậu ấy bị choáng ngợp. Khi họ yêu cầu anh làm những việc lớn như dọn phòng hoặc thanh toán hóa đơn đúng hạn, Chris không biết phải bắt đầu từ đâu, anh vừa xấu hổ, vừa bực bội, vừa cảm thấy không có khả năng. Nhưng khi họ chia nhỏ những yêu cầu cụ thể thành những hành vi nhỏ và hỏi những câu hỏi chẳng hạn như “Con có thể bỏ chiếc khăn ăn đã sử dụng của mình vào thùng rác không?” hoặc “Con có thể cho đĩa ăn tối của con vào bồn rửa không?”, Chris có chỗ đứng trong nhiệm vụ lớn hơn. Bằng cách cảm thấy thành công trong những nhiệm vụ nhỏ hơn đó, cậu ấy có được sự tự tin để làm nhiều hơn.
Mike và Carla đã ở bên cậu ấy suốt chặng đường, nhẹ nhàng ăn mừng chiến thắng của cậu ấy. Điều này không chỉ khiến Chris cảm thấy dễ chịu mà còn khiến mọi người cảm thấy dễ chịu. Không ai muốn cằn nhằn con cái của mình hoặc cảm thấy thất vọng, chúng ta muốn tán thưởng. Điều này dễ dàng đạt được một cách đáng ngạc nhiên khi bạn giữ hành vi ở quy mô nhỏ và thiết lập để một người nào đó để cảm thấy thành công.
Gần đây tôi đã nói chuyện với Mike về công việc kinh doanh của anh ấy, nhưng anh ấy lại hào hứng hơn khi nói về những thay đổi ở nhà. Chris vẫn đang sống ở đó, nhưng cậu ấy có hai công việc bán thời gian và đang tiết kiệm tiền đặt cọc mua một căn hộ. Mối quan hệ của họ ở hiện tại là tốt nhất, so với khi Chris còn nhỏ. Quả bóng căng thẳng đã nổ và tất cả bọn họ đều cảm thấy gắn kết hơn. Chris xuất hiện trong các bữa ăn, cậu ấy cười nhiều hơn và tâm sự với họ. Em trai của cậu ấy không còn có thể sử dụng Chris như một cái cớ để không làm việc nhà của mình, vì vậy mức độ cằn nhằn nói chung đã giảm bớt. Chris cảm thấy được hiểu rõ hơn và bố mẹ anh cảm thấy có nhiều khả năng giúp anh định hướng cuộc sống. Đôi khi, Mike nhìn xung quanh và không thể tin rằng họ đã đạt được sự hòa hợp mà trước đây dường như quá xa vời.
Và sau đó là điều này: Mike nhận được một món quà sinh nhật từ Chris, lần đầu tiên sau nhiều năm (trễ vài ngày, nhưng ai quan tâm chứ). Anh ấy đã mở ra ba đĩa nhựa vinyl để thêm vào bộ sưu tập tâm đắc của mình: Stevie Wonder, Ray Charles và James Brown. Mike ôm con trai vào lòng, cảm ơn và cố kìm nước mắt. Chris mỉm cười: “Không phải là điều gì to tát đâu bố à”.
Có thể bạn quan tâm: TINY HABITS: THÓI QUEN TÍ HON – TIỀM NĂNG KHỔNG LỒ
